In dit artikel houden we deze aanpak tegen het licht.
Hoe werkt het?
Elke plant is afhankelijk van licht, ook de AVK. Als er in een bosperceel minder licht is, dan zullen de zaden van allerlei soorten beperkt worden in hun gelegenheid om te ontkiemen en tot grotere struiken en bomen uit te groeien.Door soorten aan te planten die veel schaduw geven (zie "soorten" hieronder), wordt o.a. de AVK geremd in haar woekering. Percelen worden minder snel besmet door vogels die in hun ontlasting kersen-pitten achterlaten en de weinige zaailingen van de AVK groeien langzamer en zijn makkelijker te bestrijden (lees beheren).
Als er verder geen beheer voor de AVK plaatsvindt, dan groeien de aanwezige struiken en bomen langzamer en woekeren niet meer ongehinderd, maar de planten gaan zelden dood. Ze wachten op "betere tijden". Er treedt dwerggroei op en de wortels slaan zo veel mogelijk energie op als reserve in het donkere bos.
Er is dus nog steeds behoefte aan - weliswaar beperkt - beheer (aanpak zaailingen en zaaddragers).
De toepassing van schaduwbomen wordt vaak gecombineerd met de term "bos progressie". Dit houdt in de "opvolging van soorten" die van een 'jong' bos een uiteindelijk volwassen bos maken met een specifieke samenstellen zoals een eiken-beuken bos. Men gaat dan uit van wat een "natuurlijk bos" is of zou moeten zijn. Maar waar komt dat nog voor in ons overvolle landje? Overal wordt ingegrepen en beheerd in plaats van de natuur echt haar gang te laten gaan. Een ultieme travestie van "natuurlijk" zijn de Oostvaardersplassen waar de beheerders en de echte natuurkenners en liefhebbers al jaren over vechten. Geen win-win maar een lose-lose resultaat.
Willen we wel donkere bossen?
Het antwoord is in veel gevallen een hartgrondig "Nee"!
Bv. een beukenbos is prachtig - in een park - maar ecologisch is het bijna een woestijn waarin andere soorten (afgezien van een beperkt aantal andere schaduwbomen) nauwelijks een kans krijgen.
In plaats van een open bos met zomereik, lijsterbes, vuilboom met daartussen grove den, hier en daar een taxus of een fijnspar en andere naaldbomen, daartussen grasveldjes, etc., krijgen we een bos dat het grootste deel van het jaar donker en soorten-arm is. En dat alleen maar om de AVK te bestrijden! Alle voordelen van het bestaande bos gaan verloren.
De intentie is meestal wel om - nadat de AVK onder controle is - een groot deel van de schaduwbomen weer weg te halen. In de praktijk wordt de AVK alleen geremd en zal bij meer licht op de bosbodem - en de grootschalige verstoring door de kap (!) - de kans groot zijn op een explosie van de AVK. D.w.z. dat de zaadbank in de bodem sterk tot ontwikkeling kan komen en de nog aanwezige struiken zich snel tot uitbundige zaaddragers zullen ontwikkelen.
Kortom, veel geschreeuw en weinig wol!
Welke soorten bomen worden gebruikt als schaduwbomen?
De douglas spar
Deze snel groeiende naaldboom (ook een exoot) zorgt voor veel schaduw. Als de bomen binnen een paar meter van elkaar staan, dan groeit er onder de douglas vrijwel helemaal niets meer. Behalve een enkele vogelkers die met traditionele methoden beheerd wordt.
De beuk
Dit is een zeer fraaie loofboom met een dicht bladerdek. Een nadeel is wel dat een beuk die groeit binnen een meter of 10 van een zomereik vrijwel een doodsvonnis betekent voor de zomereik. Hetzelfde geldt voor veel andere soorten die allemaal licht nodig hebben voor groei en verspreiding van zaden.
Verder komen soorten als de els, de esdoorn en andere soorten met een relatief dichte en brede kruin in aanmerking. Zelfs de Amerikaanse eik, ook een exoot, kan gebruikt worden.
Consequenties voor andere soorten
Zoals hierboven al aangegeven bij o.a. de beuk zullen schaduwbomen consequenties hebben voor alle andere soorten in het bestaande bos. Het bos zal dan ook ingrijpend veranderen en met de ontwikkeling van de schaduwbomen zal het aantal soorten afnemen of sterk onder druk staan.Niet alleen de flora wordt aangetast maar ook de fauna. Het aantal diersoorten zal afnemen of in ieder geval veranderen. Er zullen minder soorten voorkomen van insecten, reptielen, vogels, zoogdieren en dieren die beter gedijen in de nieuwe biotoop zullen (deels) hun plaats innemen.
Kortom, er wordt actie ondernomen om de ondoordachte ingreep in de natuur - de introductie van de woekerende AVK - teniet te doen en de gevolgen zijn bijna net zo erg - zo niet erger - dan de kwaal.
Dus schieten we onszelf c.q. de natuur in de voet met de schaduwbomen?
Wat kost het?
Schaduwbomen haal je niet zomaar kant en klaar bij de kwekerij. Het kost soms tientallen jaren om een boom zover uit te laten groeien dat hij een significante hoeveelheid schaduw produceert. En in die tussentijd is beheer nodig om te voorkomen dat de AVK te veel woekert.Per hectare moeten honderden bomen uit de kwekerij geplant worden. Inclusief arbeidsloon gaat dat duizenden euro's per hectare kosten. En het resultaat zal tientallen jaren op zich laten wachten.
De deskundigen vertellen ons ondertussen "het komt wel goed zo" maar kunnen weinig of geen concreet resultaat laten zien bij demonstratie-percelen. Het zal hun tijd wel duren...
Het opportunisme van de AVK
De AVK is een opportunistische plant die geen gelegenheid onbenut laat. Een gaatje in de bladerkroon, snel een tak naar links uit laten groeien. Een omgevallen boom is een gelegenheid voor de zaadbank om snel te ontwikkelen voordat het bladerdek zich weer sluit.Na een storm waarbij meerdere bomen dicht bij elkaar omgevallen zijn zal zo een kern vormen voor besmetting van een groter deel van het bos, sneller dan de schaduwbomen kunnen reageren.
Kortom, ook in een bos met veel schaduwbomen zal alert beheer nodig zijn om de AVK in de gaten te houden en te beheren.
Bij bosranden houdt het effect van de schaduwbomen helaas op. Aan de rand van een perceel zie je dan toch een woekering van de AVK, omdat er in de rand van het bos meer licht is. Hetzelfde zie je vaak langs de paden die breder zijn dan een wildspoor. Bij een pad van 2 meter breed komt er al zoveel meer licht op de bodem dat de snel groeiende AVK daar toch gaat woekeren.
Hetzelfde zien we in parken en groenvoorzieningen die vaak stroken van minder dan 10 meter aaneengesloten bomen hebben. Telkens waar meer licht op de bodem komt zal de AVK toeslaan. Beheerders van die gebieden moeten met een regelmatige controle (jaarlijks en om het jaar) alert zijn. In de praktijk hoor je de mensen in het veld klagen dat je vogelkers zaailingen "wel uit kan blijven trekken" maar niet zelden blijken er dan in de omgeving een aantal zaaddragers te staan die men over het hoofd heeft gezien.
Conclusies
Met de bovenstaande opsomming lijkt aangetoond dat de theorie van schaduwbomen voor de bestrijding van de AVK geen oplossing is maar alleen de zoveelste beheermaatregel die de nodige tekortkomingen heeft.Er zitten (te) veel donkere kanten aan de toepassing van schaduwbomen.
Maar erkennen van de feiten is vaak moeilijk en veel professionals kiezen liever voor de loopgraven om de eigen positie te verdedigen.
Wat staat er echt in de schaduw?
In veel gebieden en bij 'gezaghebbende' organisaties (SBB... kuch) ontbreekt het aan een open opstelling voor een structurele aanpak voor de bestrijding van de vogelkers en blijft men hangen in uitzichtloze beheer maatregelen. Uiteraard zijn er gelukkig uitzonderingen, maar de acceptatie van een alternatieve aanpak gaat langzaam... met veel jaarringen.
Ondertussen blijft het dweilen met de kraan open. Helaas gaat men er te gemakkelijk van uit dat bestrijding (vrijwel) niet mogelijk is en dat er geen budget voor is. De huidige aanpak en budgetten onderschrijven dat en dus is de kring rond en gaat men over tot de orde van de dag.
Maar er is met kleine aanpassingen in de werkwijze van bosbeheerders wel veel meer resultaat te behalen dan met het huidige beheer en schaduwbomen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten