Deze techniek is een aantal jaren met succes en veel resultaat toegepast in de gebieden waar ik als natuurwerker werkzaam was. Gecombineerd met het jaarlijks uittrekken en uitspitten van zaailingen (uiteindelijk om het jaar) is het goed mogelijk om met bescheiden werkgroepen (< 10 man een paar uur per week) een gebied (ook zwaar besmet) goed schoon te krijgen en te houden.
Vanaf 2011 ben ik voorzichtig gaan experimenteren met het ringen van struiken en bomen en er uiteindelijk in 2013 volledig op overgeschakeld. Het verwijderen van de schors en de natte laag eronder over 10-15 cm en het afslaan van uitlopers onder de ring bleek een meer effectieve manier van werken te zijn om een aantal redenen.
We zetten de twee methodes en hun voor- en nadelen op een rij.
Hoog afzetten (op 130 cm)
Voordelen:- een eenvoudig toe te passen techniek (bijna iedereen kan een struik afzagen), maar wel de maanden juni-juli zo goed mogelijk aanhouden (energie in de wortel op het laagste punt) en de cycli van 6 weken aanhouden voor het afslaan van de uitlopers
- de verspreiding van kersen wordt direct gestopt (maar er is nog veel nawerk nodig)
- een effectieve manier om vogelkers zonder gif te bestrijden
Nadelen:
- veel werk om de afgezaagde takken/bomen af te voeren, laten liggen op de locatie (rond de stobben) is geen optie i.v.m. de bereikbaarheid voor het afslaan en het bestrijden van de zaailingen
- direct veel licht op de bodem waardoor een explosie van zaailingen optreedt
- alleen in juni-juli optimaal, daarbuiten meer dan 2 keer afslaan van de uitlopers (veel extra werk)
- alle resterende energie in de wortel moet uitgeput worden via uitlopers op de stam van 130 cm hoog, vandaar
a. het afzetten in juni-juli wanneer de energievoorraad het laagst is
b. de kritische timing van het 2-3 keer afslaan van de uitlopers om te voorkomen dat weer energie opgeslagen wordt (in ieder geval voor het einde van het groeiseizoen) - de uitlopers moeten over de hele lengte van de stobbe (130 cm) afgeslagen worden, niet te onderschatten met honderden tot duizenden stobben die nazorg behoeven; de meeste uitlopers zitten in het begin bovenaan (snoeizaag of hiep/hakbijl) maar bij de tweede keer uitlopen meer onderaan (spade)
- goed afslaan van de uitlopers (aanzet van de uitloper wegsteken en niet met een snoeischaar o.i.d. afknippen); geen uitlopers (onderaan) vergeten
- veel natuurwerkers vergeten de reden voor afzetten op borsthoogte (genoeg uitlopers laten ontstaan om de energievoorraad in de wortel uit te putten) en zetten struiken op kniehoogte of lager af waardoor je 3 keer of meer moet afslaan (en bukken)
- het resultaat is een aantal jaren geen fraai gezicht met een kaalslag en velden met hoge stobben; opmerking bezoekers: “Het lijkt hier wel oorlog”
Gemiddelde hoeveelheid benodigde tijd (voor stammen van meer dan 3-4 cm doorsnede):
- omzagen (afzetten): 10-60 seconden
- opruimen van de takken en desgewenst de stam: van 15 seconden (flinke struik) tot een uur voor dikkere bomen (10 meter hoog of meer)
- afslaan uitlopers (snoeizaag, slaggereedschap of spade): 15-45 seconden, de eerste keer hoger op de stobbe, daarna steeds lager
Ringen
Voordelen:
- het hele jaar toepasbaar m.u.v. gebieden die tijdens het broedseizoen niet toegankelijk zijn
- eenvoudig gereedschap: alleen een lichte spade nodig voor zowel ringen als afslaan van de uitlopers onder de ring (bukken niet of nauwelijks nodig), en een (snoei)zaag om de takken die tijdens het werk in de weg zitten af te zagen
- het deel boven de ring draagt bij aan het uitputten van de energievoorraad in de wortel en deze bijdrage is aanzienlijk groter (3-5x?) dan bij hoog afzetten omdat de hele plant blad kan vormen en groeien
- het blad dat zich vormt of al heeft gevormd (afhankelijk van het tijdstip van het ringen) geeft schaduw, waardoor het ontkiemen van kersen in de bodem wordt geremd, zelfs de kale takken beperken de hoeveelheid licht nog in de jaren daarna
- weinig verstoring van het bos voor mens en dier en geen schade bij andere struiken door het omvallen van grotere vogelkers-bomen
- de uitlopers alleen onder de ring (+/- 50 cm of minder) afslaan en minder gevoelig voor het aanhouden van een vaste periode, zolang de uitlopers maar afgeslagen worden voordat deze weer teveel energie in de wortel kunnen opslaan (meestal vanaf augustus/september)
- de verstoring van het bos is minimaal, de bomen en struiken blijven gewoon staan, het valt de meeste mensen nauwelijks op als de ring eenmaal wat donkerder verkleurd is
- alleen een spade nodig voor zowel het ringen als het afslaan,
- het hout van de dode bomen droogt ‘op stam’ en kan na 2-5 jaar geoogst worden voor haardhout of van de grotere bomen voor houtsnijwerk of meubels (mooie kwaliteit kernhout)
Nadelen:
- de techniek vereist een meer zorgvuldige toepassing
- hoogte (op de stam, tussen knie en heup) en droogte van de ring (schoonmaken cambium)
- niet in de houtvaten snijden/hakken
- goed afslaan van de uitlopers onder de ring (aanzet van de uitloper wegsteken en niet met een snoeischaar o.i.d. afknippen); geen uitlopers (onderaan) vergeten
- het hoe en waarom blijft niet bij iedereen even makkelijk hangen, je moet het snappen om het goed uit te voeren
- de ring kan overgroeien (meestal van bovenuit) bij minder grondig werk (schoon en droog maken van de ring); de brug moet dan verwijderd worden en het kost nog een seizoen voordat de plant dood is;
- bij slechte toepassing kan het aantal bruggen oplopen tot tientallen procenten, vooral als je alleen maar wat schors weg krabt of -snijd; te weinig kennis, ervaring en onderschatting zijn gevaarlijk!
- bij grondig werk (een kwestie van goede instructie, toezicht en ervaring) groeit bij hooguit 1-2% een brug over de ring (controle tijdens het afslaan van uitlopers onder de ring); de brug kan weggezaagd of gehakt worden of bij meerdere bruggen is het sneller om een nieuwe en betere ring aan te brengen onder of boven de gefaalde ring
- de plant kan een ‘noodvrucht’ produceren (veel meer kersen dan normaal) omdat de beschadiging van de ring een bedreiging is, waardoor de plant zich extra probeert voort te planten
- de dode bomen en struiken langs paden moeten na een paar jaar laag afgezet worden om te voorkomen dat ze over de paden vallen of bezoekers verwonden, doorgaans is dit een paar procent van het totaal aantal dode planten; mooi werk voor de winter en het vroege voorjaar
Gemiddelde hoeveelheid benodigde tijd (voor stammen van meer dan 3-4 cm doorsnede):
- ringen: 15-30 seconden (1)
- afslaan uitlopers onder de ring (15-30 seconden); 2 maal
- dode bomen opruimen langs paden en bosranden (na 3-5 jaar), afhankelijk van de grootte van de percelen
- (1) Voor dikkere bomen is er 25-50% meer tijd nodig. Uitzonderingen zijn bomen van 20 jaar en ouder die een dikke bast kunnen hebben (afhankelijk van de locatie).
Conclusie
Het ringen van bomen heeft veel voordelen t.o.v. hoog afzetten. Bij uitzondering (moeilijk toegankelijk, bomen tegen elkaar aan, etc.) is hoog afzetten selectief toe te passen.
NB: Achteraf bleek dat andere natuurwerkgroepen het ringen al veel eerder toepasten maar door het afschermen van directe contacten tussen groepen (van hogerhand) bleef de informatie helaas onbekend in bredere kring.
